12 جمله تاريخي حسن روحاني و وزيرانش در مجلس

محمدعلی نجفی وزیر پیشنهادی آموزش و پرورش:

-  نظام ما یک نظام ولایی است که رأس، جان و اساس آن مقام معظم رهبری است، بنابراین بنده و سایر بزرگوارانی که وارد مدیریت اجرایی می‌شوند تنها برای خدمت به نظام می‌آیند و معتقد به ولایت فقیه و منویات رهبری هستند.

-   در فتنه 88 عملکرد کاملا مثبتی نداشتم اما منفی نیز نبوده است.

جعفر میلی منفرد وزير پيشنهادي علوم:

-  در ایام فتنه در دانشگاه گفتند که دانشجویان دچار التهاب هستند. شما می‌توانید امتحانات را در تیر یا شهریور برگزار کنید. اما من اصرار کردم که همه امتحانات در تیر برگزار شود و همین هم شد.

-  ما تلاشهای بسیاری برای خاموش کردن آن غائله (18 تير 78) انجام دادیم که این اتفاقا نقطه قوت من است.

عباس آخوندی وزير پيشنهادي راه و شهرسازي:

-  برای بنده بسیار سخت است که وفاداری‌ام از سوی برخی زیر سئوال می‌رود. بنده تمام زندگی‌ام را وقف پشتیبانی از جبهه‌ها و نظام کردم حالا برخی از بنده درباره وفاداری‌ام می‌پرسند. چطور می‌شود ما نظر شورای نگهبان را که عین حکم قانون است نپذیریم؟ آیا می‌شود کسی که برای وزارت توسط رییس‌جمهور کاندیدا می‌شود به رهبری و نظام اعتقاد نداشته باشد؟

-  اگر خدای ناکرده هنوز دشمنان بخواهند کوچک‌ترین تعرضی به کشور کنند با رهبری و راهبری مقام معظم رهبری از این کشور دفاع می‌کنم.

علی ربیعی وزیر پیشنهادی کار:

-  من با اعتقاد کامل آنچه که فرمایش مقام معظم رهبری در هر زمینه‌ای که هست، به خصوص در زمینه انتخابات آن‌هم نه تنها از لحاظ شرعی، بلکه با مطالعه علمی قبول دارم و تبعیت می‌کنم.  

بیژن نامدار زنگنه وزیر پیشنهادی نفت:

-  پس از 29 خرداد هیچ اقدامی خلاف سخنان مقام معظم رهبری از من سر نزده است و الان هم به آن پایبندم.

-  هرچه از نظر مقام معظم رهبری محکوم باشد از نظر من نیز محکوم است و تبعیت از مقام معظم رهبری را شرط لازم در این دولت می دانم و اگر وزیر شوم هیچ اقدامی خلاف منویات مقام معظم رهبری انجام نمی‌شود و الان هم اگر بدانم مقام معظم رهبری از بودن و آمدن من در وزارت نفت تکدر دارند لحظه‌ای درنگ نمی‌کنم که کنار بروم.

محمدجواد ظريف وزیر پیشنهادی امور خارجه:

-  اهداف کلان سیاست خارجی در قانون اساسی، رهنمودهای امام راحل که نصب العین همه ماست و مقام معظم رهبری و اسناد بالادستی جمهوری اسلامی و به منظور پیشبرد آرمان‌های نظام مقدس جمهوری اسلامی و آرمان‌های انقلاب عظیم اسلامی مشخص شده‌اند.

حسن روحاني رييس جمهور:

-  چند سال پیش حوادث تلخی رخ داد و عده‌ای اردوکشی خیابانی کردند و عده‌ای کهریزک را درست کردند که بسیار بد و زیانبار بود بنابر این همه باید تلاش کنیم آتش‌ها با تدبیر خاموش شود. ما به دستگاه قضایی اعتماد داریم.

-  آقای آخوندی این شهامت را داشت که در آن سال‌های حساس در حضور مقام معظم رهبری بگوید که در انتخابات تقلب نشده است، نه تنها تقلب نشده است، بلکه در انتخابات ایران امکان تقلب نیز وجود ندارد.

--------------------------------------------------------------

وقتي حقارت و دريوزگي حسن روحاني و نوچه هايش براي كسب راي اعتماد از مجلس را ديدم، بي اختيار به ياد حرف هاي زنده ياد فريدون فرخزاد افتادم كه مي گفت:

«خاك بر سر آن مردمي كنند كه در طول تمام اين سال‌ها نفهميدند كه يك فرقي‌ست بين جاني و عالم. حتي دنبال جاني رفتند، نمازخوان شدند، ريش گذاشتند. براي اينكه صد تومن پول بگيرند. جهان مي‌گذرد، با صد تومن و بي صد تومن براي من [كه] ده سال ديگر بيشتر زنده نيستم. ولي خيلي بد است كه آدم فاحشه مغزي باشد. چه بهتر كه آدم تنش را بفروشد ولي مغزش را به جاني در جماران نفروشد...»

نگاهي به ماهيت حزب توده ايران و حمايت اين حزب از ارتجاع اسلامي

نورالدين كيانوري - مسئله مهمي كه در اينجا بايد درباره آن توضيح بدهم، شروع مبارزات امام است كه از سال 1340 آغاز شد و ادامه پيدا كرد و به قيام 15 خرداد 1342 رسيد. بدين ترتيب هسته هاي يك مقاومت جديد پديد شد كه با انقلاب سال 1357 به صورت يك درخت پربار نتيجه داد.

بر خلاف تهمت هايي كه به ما زده مي شود، واقعيت اين است كه حزب ما از آغاز شروع اين حركت از مبارزات امام خميني پشتيباني كرد. مهم ترين كاري كه ما انجام داديم انتشار سخنراني امام در مسجد فيضيه قم از طريق راديو پيك ايران بود. جريان از اين قرار بود كه آصف رزم‌ديده مطلع شد كه امام قصد چنين سخنراني را دارند و در زمان سخنراني بالاي درخت رفت و سخنراني را ضبط كرد و نوار آن را به وسيله پرويز حكمت‌جو به خارج از كشور فرستاد. اين نوار به دست ما رسيد و راديو پيك ايران به كرات آن را پخش كرد و شنوندگان راديو در ايران، افغانستان و منطقه خليج فارس اين سخنراني را شنيدند. اين اقدام بازتاب وسيع داشت تا حدي كه شاه در كتاب انقلاب سفيد نوشت: "راديوهاي آوارگان بي وطن حزب سابق توده... از اين شخص به كرات با عنوان آيت الله تجليل كردند و مقام او را به اصطلاح معروف به عرش رسانيدند."

بعد از آن هم عليرغم اينكه دار و دسته ايرج اسكندري و بويژه داوود نوروزي مخالف بودند، مجموع حزب از نهضت امام دفاع مي كرد. در تأييد حركت امام در سال هاي 1342 تا 1344 در نشريات حزب (مردم و دنيا) مطالب زيادي نوشته شده است. 

ما پس از انقلاب اين مطالب را در جزوه اي¹ منتشر كرديم. در اینجا من فقط عنوان برخی مقالات را می‌خوانم:

-  «هفته خونین خردادماه»، سرمقاله مردم، اول تیرماه 1342

-  «به یاد خرداد خونین»، سرمقاله مردم، 15 خرداد 1343

-  «تبعید آیت الله خمینی، تعطیل بازار تهران»، مردم، 15 آبان 1343

-  «اعلامیه آیت الله خمینی»، مردم، اول آذر 1343

-  «روحانیون میهن‌پرست با قانون مصونیت و معافیت مستشاران آمریکایی مبارزه می‌کنند»، سرمقاله مردم، 15 آذر 1343

-  «مردم از پیشوایان آزادیخواه و استقلال‌طلب دینی پشتیبانی می‌کنند»، مردم، اول تیرماه 1342

-  «آیت الله خمینی در کجاست؟»، مردم، 15 اسفند 1343

عبدالصمد کامبخش نیز در نقدهایی که در مجله دنیا بر کتاب های پروفسور ایوانف منتشر می کرد، به صراحت اعلام نمود که ارزیابی ایوانف از جنبش 15 خرداد با دیدگاه های حزب ما مغایرت دارد و مورد تأیید ما نیست.

از کتاب: خاطرات نورالدین کیانوری، انتشارات اطلاعات، تهران، سال 1371

زیرنویس

1 -     18 سال پشتیبانی از خط امام - حزب توده ایران و جنبش خونین 15 خرداد، تهران، انتشارات حزب توده، سال 1360

 

***************************************************

بزرگمهر -  اظهارات صریح نورالدین کیانوری در خصوص حمایت همه جانبه حزب توده از روح الله خمینی از آغاز شکل‌گیری مبارزات وی علیه حکومت پهلوی، خط بطلانی است بر دو استدلال مخالفان شاه که همواره برای توجیه دنباله روي خود از خمینی و ملایان بیان می کنند. این دو استدلال چنین اند:

1-  اغلب مخالفان شاه مدعی هستند که همواره مبارزات آنان با حکومت وقت در چارچوب قانون اساسی و صرفا برای اصلاح امور کشور بوده است و زمانی که حکومت شاه از این خواسته های دموکراتیک [!]  تمكين نكرده است، آنان به ناچار موضع براندازي در پيش گرفته اند و از آنجايي كه خميني در ميان توده به عنوان نماد مبارزه با استبداد طاغوت شناخته مي شده، (باز هم به ناچار) در سال 57 در صف حاميان او قرار گرفته اند. 

2- استدلال ديگري كه مخالفان حكومت شاه همواره در توجيه حمايت كوركورانه خود از خميني و روحانيون مي آورند، استناد به حرف هاي خميني در نوفل لوشاتو است. آنان مدعي اند كه به دليل فقدان آزادي هاي سياسي در دوره شاه اصلا پيش از آن زمان خميني را نمي‌شناخته‌اند!! و تازه در سال 57 بوده كه با نام او و افكار و عقايدش آشنا شده اند و چون او از آزادي و دموكراسي و... حرف زده، اين افراد و گروهها هم به اصطلاح گول خميني و ملاها را خورده اند و از وي پشتيباني كرده اند!

اما نگاهي دقيق تر به آن قسمت از گفته هاي نورالدين كيانوري كه در ابتداي نوشتار بدان اشاره شد، و همچنين بررسي ماهيت برخي از جريانات سياسي نظير نهضت آزادي و سازمان مجاهدين خلق و عملكرد جبهه ملي ايران از اواسط دهه 1330 تا زمان وقوع انقلاب 57 به وضوح دروغ بودن هر دو استدلال فوق الذكر را ثابت مي كند.

چرا كه اولا تمام اين گروهها از همان سال 1342 كه خميني پاي به عرصه فعاليت‌هاي عوامفريبانه خود نهاد با ماهيت وي و افكارش آشنايي كامل داشته اند و حتي به قول كيانوري سخنراني هاي وي را در راديو پخش مي كرده اند؛ و دوما تمام اين گروههاي سياسي از همان آغاز تنها با هدف براندازي شاه و به طمع تصاحب تمام منابع قدرت و ثروت به مبارزه با حكومت وقت مي‌پرداختند و مظلوم نمايي رهبران جبهه ملي و نهضت آزادي و امثال بازرگان و سنجابي و... كه هميشه سعي مي كردند خود را منتقداني قانون مدار و مطيع قانون اساسي مشروطه جا بزنند كه ديكتاتوري شاه آنان را به پيروي از دار و دسته خميني مجبور ساخته، يك ظاهرسازي فريبكارانه بيش نبوده است. شايد به همين دليل هم بوده كه رهبران جبهه ملي چندين بار پيشنهادهاي با واسطه يا بدون واسطه شاه براي تشكيل كابينه دولت را رد كردند و در نهايت با خزيدن به زير عباي خميني و ملاها مملكت را يك‌سره بر باد دادند...

پاسخي به جاعلان تاريخ: رضاشاه دشمن انگليس بود، نه دست نشانده انگليس

همان طور که پیش بینی می شد پخش فیلم مستند "رضاشاه" از شبکه تلویزیونی "من و تو" که با استقبال وسیع هم میهنان ما مواجه گردید، بر متقلبان و جاعلان تاریخ سخت گران آمد و بار دیگر حملات سازماندهی شده و دروغ‌بافی‌های بی‌شرمانه اين افراد علیه دو پادشاه فقید پهلوی در فضای مجازی و حقیقی شدت گرفت.

در اين ميان یکی از دروغ های بزرگی که دشمنان حكومت پهلوي به رضاشاه نسبت مي دهند و در روزهاي اخير هم شاهد تكرار آن بوديم، دروغ یا توهم "دست‌نشاندگی رضاشاه به انگلیسی ها" یا به عبارت دیگر "انگلیسی بودن کودتای سوم اسفند 1299 رضاخان" است. البته در سالیان اخیر با انتشار اسناد و مدارک جدید و متعددی که در خصوص چند و چون کودتای اسفندماه 1299 در معرض مطالعه عموم قرار گرفته، تردیدی در جعلی بودن این ادعا باقی نمی ماند. اما با این حال و صرفا جهت تنویر اذهان برخی از هم میهنانی که در این زمینه اطلاعات کافی ندارند، به بررسی اجمالی این موضوع می‌پردازیم:

در ابتدا بهتر است ببینیم استدلال طرفداران نظریه متوهمانه "وابستگی رضاشاه به انگلیسی ها" بر چه پایه ای استوار است و این گروه تاكنون برای اثبات نظرات خود چه استدل‌هایی آورده اند:
 

1- برخی از هواداران این نظریه معتقدند هرج و مرج حاکم بر کشور و عدم توانایی دولت ایران در اداره امور، انگلیسی‌ها را به فکر انجام یک کودتا و سر کار آوردن یک دولت دست نشانده مقتدر کرده است تا حافظ منافع آنان در ايران و منطقه باشد.

2- برخی دیگر بر این باورند که انگلیسی ها برای جلوگیری از نفوذ کمونیسم به سرزمین های مستعمره بریتانیا نظیر هندوستان، کودتایی نظامی در ایران ترتیب داده اند تا از این طریق مانعی در برابر گسترش کمونیسم شوروي ایجاد کنند.

3- گروه سومی هم هستند که اعتقاد دارند انگلیسی ها به دلیل مخالفت احمدشاه قاجار با انعقاد قرارداد 1919 دست به انجام این کودتا زده اند و رضاخان را بر سر کار آورده اند تا مجري خواسته هاي آنان باشد (افرادی نظیر یحیی دولت آبادی، محمدتقی بهار و حسین مکی از این دسته اند).

علاوه بر این‌ها، برخی از دشمنان رضاشاه به نقل قولی از یحیی دولت آبادی و بعدها محمد مصدق استناد می‌کنند که رضاشاه خودش در محفلی به آنان گفته است که "انگلیسی ها مرا سر کار آورده اند"!! 

این استدلال آخر به قدری بی پایه و غیر قابل باور است که نیازی به پاسخگویی ندارد و فقط می توان آن را ناشی از غرض و کینه اين دو فرد نسبت به رضاشاه دانست. در یک پژوهش تاریخی، اصولا چنین خاطرات و نقل قول‌هایی هرگز نمی توانند محل اعتبار و اعتنا داشته باشند. در تاریخ معاصر ایران کم نداشته ایم افرادی را که صرفا برای پنهان‌سازی یا بزرگ‌نمایی نقش خود در برخی از رويدادهاي تاریخی و گاه صرفا برای تسویه حساب های شخصی و جناحي با این و آن، دروغ هایی از خود ساخته و اتهامات بی اساسی را متوجه دیگران کرده اند که بعدها نادرست بودن آنها به اثبات رسیده است. تعجبی ندارد که دولت آبادی و مصدق السلطنه هم از این قاعده مستثنی نباشند و برای انتقام جویی از رضاشاه چنین جمله ای را به او نسبت دهند. علاوه بر این‌ها، رضاشاه اساسا هیچ صمیمیت یا اعتمادی نسبت به این دو فرد نداشته که بخواهد در مورد چنین مسایلی با آنان گفت‌وگو کند و به قول خودشان به دست‌نشاندگی خویش نزد اين افراد اعتراف نماید!! (یحیی دولت آبادی و مصدق السلطنه، دو تن از چهار نماینده ای بودند که در مجلس موسسان در مخالفت با انقراض سلطنت قاجار و پادشاهی سردار سپه سخنرانی های مبسوطی ایراد کردند.)

برای پاسخگویی به هواداران سه گروه فوق الذکر که هنوز هم بر وابستگی رضاشاه به انگليسي ها اصرار می‌ورزند، پیش از رجوع به اسناد و مدارک تاریخی، به منطق استدلال های این افراد می پردازیم. ببینیم آیا توجیهاتی که سه گروه یاد شده برای اثبات وابستگی رضاشاه به انگلیسی ها ارایه می دهند، به لحاظ عقلی و منطقی وجاهتی دارد یا خیر؟ 

خداوند به انسان موهبتي عطا كرده به نام عقل و شعور كه آدمي قادر است با بهره‌گيري از اين موهبت الهي بسياري از مسايل را در ذهن خویش تجزيه و تحليل كند و با استفاده از قوه خرد و منطق به حقايق امور دست يابد. هواداران نظریه متوهمانه "انگلیسی بودن رضاشاه" باید توضیح دهند چگونه و بر مبناي كدام منطق بريتانيايي كه توانسته بود با استفاده از ضعف و فساد دولت حاکم بر ايران، این کشور را به سان يك مستعمره تحت كنترل کامل خود داشته باشد، بریتانیایی که با استفاده از هرج و مرج کشور و ضعف دولت مرکزی در خوزستان شيخ خزعل را نشانده بود و نفت آن منطقه را راحت و بي دردسر به تاراج مي برد، بریتانیایی که احمدشاه قاجار و تعدادي از وزيرانش را جيره خوار و مقرري بگير خود كرده بود، و طي قراردادهاي متعدد با حكام قاجار انواع امكانات و امتيازات را در ايران بدست آورده بود، چه دلیلی داشت که خودخواسته دست به يك انتحار بزرگ بزند و کودتایی را در ایران ترتیب دهد تا فردی مثل رضاخان به قدرت برسد و بلافاصله پس از تصاحب قدرت، يكي يكي امتيازات و منافع بريتانيا در ايران را از بين ببرد؟!! آخر کدام عقل سلیمی می تواند چنین استدلالی را بپذیرد؟

بررسی سياست هاي رضاشاه پس از به قدرت رسیدنش، خط بطلانی بر این ادعای نادرست است. کافی است به برخی از اقدامات ضدانگلیسی رضاشاه از زمان تصدی وزارت جنگ تا پايان سلطنت (1320-1300) نظری بیفکنیم تا بیش از پیش با شخصیت میهن‌پرست و استعمارستیز رضاشاه پهلوي آشنا شویم و از کذب بودن تهمت هاي ناجوانمردانه اي كه نثار او مي كنند، آگاهی یابیم:

1- رضاشاه در دوران وزارت جنگ تمام مستشاران انگلیسی را از ایران اخراج کرد. آرمیتاژ اسمیت مشاور امور مالی انگلیسی در دولت ایران آخرین مستشاری بود که در شهریور ماه 1300 خورشیدی با دریافت حکم اخراج، رهسپار زادگاه خویش گردید! 

2- یکی از مهمترین اقدامات رضاشاه در راستای قطع ید استعمار بریتانیا از منافع ملت ایران، برکناری شیخ خزعل بود. شیخ خزعل با استفاده از کمک های مالی و نظامی انگلیس و بسیج نیروهای محلی و جلب حمایت خان های لر و بختیاری، آشکارا حکومتی خودخوانده در خوزستان به راه انداخته بود که به هیچ وجه تبعیتی از دولت مرکزی نداشت. سردار سپه با مشاهده تهدیدات و تحرکات روزافزون شیخ خزعل که به اشاره انگلیسی ها صورت می‌گرفت، خود را آماده کارزاري جدی با مهمترین مهره استعمار بریتانیا در ایران کرد. وی با ارسال تلگرافی به سفارت خانه های روس و انگلیس هشدار داد که:

"من هرگز مداخله قدرت بیگانه را بر نتافته ام. اگر نه چنین بود، نمی توانستم از استقلال کشورم پاسداری کنم... شیخ خزعل یک تبعه ایران است و تنها زمامداران ایرانی می توانند او را ببخشند یا مجازات کنند." ¹

حتی تهدیدات آشکار مقامات بریتانیا هم نتوانست خللی در عزم راسخ سردار سپه براي حفظ استقلال و یکپارچگی ایران ایجاد کند. رضاخان با بی اعتنایی به اولتیماتوم تند وزير خارجه انگلیس که گفته بود: "اگر دولت ایران بر حمله به شیخ اصرار ورزد، دولت اعلیحضرت بریتانیا این حق را برای خویش محفوظ می دارد که در پیروی از ضمانت هایی که به شیخ داده شده، هر اقدامی را كه مقتضي بداند [ولو نظامي] اتخاذ نمايد..."²  نيروهاي نظامي خود را در خوزستان پياده كرد و شيخ خزعل را از حكمراني اين منطقه ساقط نمود.

3- يكي ديگر از اقدامات دولت رضاشاه در راستاي از ميان برداشتن پايگاه هاي استعمار انگليس در ايران تأسيس بانك ملي بود. رضاشاه با اين كار چاپ اسكناس را از انحصار بانك شاهنشاهي انگليس در آورد و به بانك ملي ايران سپرد.

4- راه آهن سراسري ايران، موضوع ديگري بود كه تقابل رضاشاه را با استعمارگران انگليسي در پي داشت. رضاشاه و دولتمردانش، نقشه راه آهن را بر اساس منافع و مصالح ملی و نه خواست انگلیسی‌ها تعیین کردند. انگلیسی‌ها که به دلیل سلطه بر سرزمین‌های عراق و هندوستان بسیار مشتاق بودند خط آهنی از مسیر غرب به شرق ایران کشیده شود، از این اقدام دولت رضاشاه (احداث راه آهن از مسیر جنوب به شمال) سخت عصبانی شدند. دولت رضاشاه با رد گفت و گو درباره امتيازي كه يك سنديكاي انگليسي در سال 1292 خورشيدي (1913 ميلادي) براي كشيدن راه آهن به دست آورده بوده³، راه هرگونه دخالت انگليسي‌ها در احداث راه آهن سراسري ايران را بست. 

از ديگر اقدامات ضدانگليسي رضاشاه مي توان به موارد زير اشاره كرد:

5- انعقاد قرارداد بهره برداري نفت شمال با شركت امريكايي سينكلر

(در مراسمي كه به همين انگيزه در شهريورماه 1302 بر پا شد، سردار سپه گفت: "اين يكي از بزرگترين لحظات تاريخ ايران است. ما قصد آن را داريم كه قدرت اقتصادي روس و انگليس را در ايران ملغي سازيم.")⁴

6- رد ادعاي انگليسي ها درباره امتياز كشتيراني در درياچه اروميه

7- جانشين نمودن يك مدير ايراني به جاي يك مدير انگليسي در سازمان پست

8- لغو قانون كاپيتولاسيون

9- ضبط خطوط تلگراف انگليسي ها در خاك ايران و و مذاكره با شوروي براي انعقاد يك قرارداد جديد

10- مذاكره با فرانسوي ها براي ساختن ايستگاه هاي بي سيم

11- الغاي تعرفه هاي گمركي سابق كه انگليسي ها براي همه مرزهاي ايران وضع كرده بودند

12- برنامه ريزي براي اخذ ماليات از شهروندان خارجي (و از جمله انگليسي ها) كه در ايران كار مي كردند

و...

تمام اين موارد نشان مي دهد رضاشاه نه تنها دست نشانده انگليسي ها نبود و هيچ وابستگي به دولت بريتانيا نداشت، بلكه تمام اقدامات او در راستاي حفظ منافع ملي و استقلال ايران و ريشه كن ساختن منافع استعماري انگليسي ها در ايران بود.

با توجه به موارد فوق، استدلال هاي دو گروه اول كاملا مردود است. چرا كه انگليسي ها مسلما با داشتن آن همه امتيازات و امكانات فراوان در ايران و استقرار نيروهاي نظامي خود در خاك اين كشور، ايران را تقريبا به شكل يك مستعمره تحت تسلط كامل خود داشتند و اصلا لزومي نداشت كه براي تثبيت موقعيت خود يا بستن راه نفوذ كمونيست ها دست به تغيير و تحولاتي بزنند و در نهايت به جايي برسند كه خود پيش از همه از خاك ايران بيرون رانده شوند! بررسي ديدگاه مقامات انگليسي نسبت به رضاخان (و بطور كلي نيروهاي قزاق)، بطلان ادعاهاي اين دو گروه را بيش از پيش اثبات مي كند. بررسي اين ديدگاه ها نشان مي دهد كه انگليسي ها كوچكترين اطميناني به رضاخان نداشتند و اساسا او را آدم قابل اعتمادي نمي دانستند كه بخواهد پس از به قدرت رسيدن، مجري دستورات آنان باشد و اين امر ناشي از شخصيت مستقل و روحيات ملي گرايانه رضاشاه داشت كه تصور سرسپردگي وي به قدرت هاي بيگانه را نزد ديپلمات هاي انگليسي غيرممكن مي ساخت.

اما در خصوص دسته سوم؛ درباره جيره ستاني احمدشاه از انگليسي ها و ضعف و زبوني او در اداره امور مملكت در نوشتار پيشين به تفصيل سخن گفتيم؛ اما در اينجا براي بررسي دقيق تر موضوع بار ديگر بدان اشاره مي‌كنيم:

در نامه سر پرسي كاكس (وزير مختار انگليس در ايران) به وثوق الدوله، نخست وزير وقت، در تاريخ 17 امرداد 1298 (9 آگوست 1919) چنين مي خوانيم:

"عطف به قراردادي كه امروز ميان دولتين ايران و انگليس امضا شد (قرارداد 1919)... افتخار دارم نتيجه مكاتباتي را كه با حكومت متبوع خود درباره شخص اعليحضرت سلطان احمدشاه انجام داده ام به استحضار برسانم... كابينه انگلستان چنين نظر داده است كه جلب موافقت پارلمان بريتانيا با آن قسمت از درخواست اعليحضرت كه يك مقرري ثابت مادام العمر به ايشان پرداخت شود عملا غيرممكن است. اما در مقابل، دولت متبوع من حاضر است پرداخت مقرري فعلي اعليحضرت را كماكان ادامه دهد، مشروط بر آن كه معظم له از صميم قلب حامي كابينه عاليجناب باشند و آن را بر سر كار نگه دارند. صرف نظر از اطمينان هايي كه تا به حال داده شده، اجازه مي‌خواهم اين نكته را نيز شخصا اضافه كنم كه اعليحضرت مي توانند اميدوار باشند كه پس از آنكه وضع مالي ايران تحت قرارداد جديد ]قرارداد 1919[ سر و ساماني پيدا كرد، شخص مقام سلطنت و كارمندان دربار ايشان بالمآل از اين افزايش درآمد داخلي سهمي شايان و قابل ملاحظه خواهند برد."

در روز بسته شدن پیمان، سرپرسی کاکس در نامه ای به وثوق الدوله نوشت: "... موجب بسی خوشوقتی است که به آگاهی حضرت اشرف برسانیم که دولت اعلیحضرت پادشاه بریتانیا مرا مجاز نموده است به آگاهی برسانم که بر پایه پیمانی که امروز 9 اوت 1919 میان دولت اعلیحضرت پادشاه بریتانیای کبیر و دولت ایران بسته شده، دولت پادشاهی بریتانیای کبیر آماده است تا حسن خدمت و پشتیبانی خود را در اختیار حضرت اشرف گذاشته و در آینده چنانچه لازم باشد به حضرت اشرف پناهندگی سیاسی در امپراتوری بریتانیا اعطاء نماید."

در همين رابطه سر دنيس رايت هم در كتاب "ايرانيان در ميان انگليسي ها" اين چنين از ماهيت شاه عياش قاجار و رجال پيرامونش پرده بر مي دارد:

"انگلستان از ماه اوت سال 1918 ماهانه 15000 تومان (در حدود 5 تا 6 هزار ليره) به احمدشاه پرداخت مي كرد و به او تفهيم شده بود تا وقتي كه از نخست وزير طرفدار انگليس وثوق الدوله، پشتيباني كند، پرداخت اين مقرري به او ادامه خواهد يافت... مبتكر اين قرارداد لرد كرزون بود كه در آن موقع وزارت امور خارجه انگلستان را بر عهده داشت و يكي از گرامي ترين آرزوهاي او اين بود كه ايران تحت سرپرستي و قيموميت بريتانيا، تجديد حيات كند و به يكي از حلقه هاي زنجير كشورهاي دوست بريتانيا از مديترانه تا مرزهاي هندوستان مبدل شود."⁵

وي در يكي از پانويس هاي بخش آخر كتاب خود به استناد تلگراف 27 ژوئيه 1919 سر پرسي كاكس به لرد كرزون، زير شماره FO 416/65 چنين مي نويسد:

"... احمدشاه هم براي همكاري با انگليسي ها قيمتي تعيين كرده بود. وثوق الدوله در ماه آوريل 1919 به كاكس گفت كه شاه آماده همكاري با دولت بريتانيا است. به شرطي كه انگلستان نيز حمايت از او و سلسله قاجاريه را تضمين كند و براي تمام عمر ماهانه 20000 تومان به او بپردازد. لندن تقاضاهاي او را رد كرد و بيش از «حمايت شخصي و دوستانه» و ادامه پرداخت مقرري فعلي وعده اي نداد. آن هم تا زماني كه «اعليحضرت صميمانه از حكومت آن جناب (وثوق الدوله) حمايت نمايد»..."⁶

تمام اسناد و مدارك دال بر اين حقيقت تلخ است كه شاه مملكت (احمدشاه قاجار) آشكارا به مهره اي در چنگال دولت استعمارگر بريتانيا بدل گرديده بود كه حتي براي دريافت مقرري ماهانه خود محتاج عنايت انگليسي ها بود. حال خود تصور كنيد دسته سومي كه در ابتدا اشاره نموديم تا چه حد از حقايق تاريخي به دور هستند و چه خيالاتي در سر پرورانده اند كه كودتاي 1299 رضاخان را نقشه انگليسي ها براي عزل احمدشاه به سبب مخالفت او با قرارداد 1919 دانسته اند!! حال آنكه احمدشاه نه تنها مخالف انعقاد اين قرارداد نبود، بلكه در اين ميان تنها به دنبال منافع شخصي خويش مي گشت و سعي داشت به قول معروف "از اين نمد كلاهي براي خود ببافد"! 

از استدلال هاي پوچ و غيرمنطقي هواداران نظريه "نقش انگليس در كودتاي رضاخان" كه بگذريم، در آخر بايد به اين نكته مهم اشاره كنيم كه اسناد وزارت خارجه بريتانيا و مكاتبات مقامات دولت انگليس با ديپلمات هاي خود در ايران به وضوح نشان مي دهد كه نه تنها وزير خارجه انگليس از وقوع كودتاي رضاخان اطلاعي نداشته، بلكه با شنيدن اين خبر بسيار شگفت زده و مبهوت گرديده است. وي به قدري از اين بابت عصباني شده بود كه در اوايل خردادماه 1300 (حدود سه ماه بعد از وقوع كودتا) هرمن نورمن را از كار بركنار كرد و در بازگشت به لندن حتي او را به حضور نپذيرفت.⁷

پيش از كودتا، تنها ژنرال آيرون سايد و نورمن از قصد سيد ضياء و نيروهاي قزاق به فرماندهي رضاخان براي پيشروي قريب‌الوقوع به تهران انجام يك كودتا اطلاع داشتند. در اينجا بايد دقت شود كه تفاوت زيادي ميان اطلاع داشتن از انجام كودتا و تأييد آن با طرح‌ريزي يك كودتا وجود دارد و نقش مقامات انگليسي در اين ميان تنها اطلاع يافتن از ماجرا بوده است. عوامل كودتا و در رأس آنها رضاخان با تيزهوشي آيرون سايد را متقاعد ساختند كه در انجام كودتا اولا قصد هيچ گونه اقدام تهاجمي عليه سربازان انگليسي را ندارند و دوما براي خلع شاه اقدامي نخواهند كرد. بدين ترتيب، رضاخان موفق شد با جلب اطمينان ژنرال آيرون سايد، خطر واكنش نظامي نيروهاي انگليسي در برابر پيشروي سربازان قزاق به  تهران را منتفي نمايد. 

 سيروس غني هم با بررسي اسناد وزارت خارجه بريتانيا و مكاتبات مقامات دولت انگليس با عوامل خود در ايران به همين نتيجه رسيده است. وي درباره افسانه هايي كه پيرامون نقش آيرون سايد در طرح ريزي كودتا نوشته اند چنين مي گويد: "دست داشتن وزارت جنگ انگلستان را در كودتا بر پايه اسناد موجود مشكل بتوان به اثبات رساند. احتمال اين هست كه آيرون سايد بدون اطلاع مافوق ها دست به چنين عملي زده باشد. اما آيرون سايد افسر بسيار با انضباطي بود و بايد براي جلب دست كم توافق ضمني آنان در اين خصوص توضيحاتي مي داد. از اين گذشته، از آنجا كه ايمني و عقب نشيني منظم نيروهاي بريتانيا از ايران كمال اهميت را داشت، آيرون سايد مي بايست لااقل خطوط كلي طرحش را با مافوق هاي خود در ميان مي گذاشت..."⁸

بي ربط بودن كودتاي رضاخان به انگليسي ها زماني بيشتر اثبات مي گردد كه بدانيم به محض ورود نيروهاي كودتا به تهران، بسياري از رجال سياسي طرفدار انگليس بازداشت و روانه زندان مي شوند. هرمن نورمن در اين باره چنين مي گويد:

"تمام خارجيان تصور مي كنند ما كودتا را ترتيب داديم و تكذيب هاي من بي اثر بوده است. ولي من از بازداشت ايراني هاي طرفدار انگلستان، بخصوص فرمانفرما و دو پسرش ناراحتم. آنها هم مدال دارند، هم تضمين ما را طي تلگرام 9 اوت 1919..."⁹

از طرف ديگر فرداي روز كودتا، ژنرال ويليام ديكسن و كلنل هيگ انگليسي به نمايندگي از وزارت جنگ به ديدار رضاخان مي‌روند و سعي مي كنند او را راضي به بازگشت از تهران كنند¹⁰، اما رضاخان حاضر به پذيرش خواسته هاي آنان نمي‌شود.

پي نوشت

1- سيروس غني، ايران: برآمدن رضاخان و برافتادن قاجار، ص 366

2- نامه چمبرلين (وزير خارجه بريتانيا) به سر پرسي لورن (وزير مختار بريتانيا در ايران)، 25 نوامبر 1924 (3 آذر 1303)

3- حمداله آصفي و غلامرضا وطن دوست، سردار سپه و فروپاشي دودمان قاجار، صص 122-121

4- علي اصغر زرگر، تاريخ روابط سياسي ايران و انگليس در دوره رضاشاه، ص 103

5- سردنيس رايت، ايرانيان در ميان انگليسي ها، ترجمه كريم امامي، ص 404

6- همان

7- سيروس غني، ص 218

8- سيروس غني، ص 215

9- سيروس غني، ص 202

10- سياوش بشيري، زندگي سياسي رضاشاه پهلوي، ص 188